Religie als natuurlijk fenomeen

Referentie:

Dennett, Daniel C, De betovering van het geloof. Religie als een natuurlijk fenomeen, Vertaling Hans Bosman, Amsterdam: Olympus non-fictie - Uitgeverij Contact, 2006, 447p. (Oorspronkelijke uitgave: 2005 Breaking the spell. Religion as a natural phenomenon, Viking)

Plaatskenmerk:

Eigen bibliotheek.

Extract:

"Niet alle planten "kozen" voor het reproduceren van eetbaar fruit, maar zij die dat wel deden, moesten hun vruchten aantrekkelijk maken om te kunnen concurreren. Dit had economisch bijzonder veel zin, het was een rationele transactie die uiterst langzaam verliep in de loop der tijden, en natuurlijk hoefde geen plant of dier hier iets van te begrijpen om het systeem te laten slagen. Dit is een voorbeeld van wat ik een ongegronde beweegreden noem (Dennett, 1983,1995b). Blinde, ongeleide evolutionaire processen 'ontdekken' ontwerpen die werken. Ze werken doordat ze uiteenlopende eigenschappen hebben, en deze eigenschappen kunnen achteraf worden beschreven en geëvalueerd alsof ze de bedoelde geesteskinderen waren van intelligente ontwerpers die vooraf de bedoeling hadden uitgewerkt." (p.68)

"Advocaten hebben een stereotype Latijns gezegde: cui bono? Dit betekent: wie wort er wijzer van? En deze vraag staat zelfs nog meer centraal in de evolutiebiologie dan in het recht. (...) Elk fenomeen in de levende wereld dat schijnbaar de grens van het functionele overschrijdt, schreeuwt om een verklaring." (p.70)

"Wat religie als menselijk fenomeen ook moge zijn, ze is een enorm kostbare onderneming, en de evolutiebiologie laat zien dat zoiets kostbaars niet zomaar gebeurt." (p77)

Commentaar:

In het boek neemt Dennett vaak uitgebreid de tijd om te proberen orthodox denkende Amerikaanse christenen (hij spreekt hen expliciet aan en vertelt ook dat het boek is geschreven voor de situatie in de Verenigde Staten) te bewegen mee te gaan in zijn denk-experiment.Hij benadert, zoals de titel al aangeeft, religie als een fenomeen dat uit de natuur, samen met de evolutie van de menselijke soort zelf, is voortgekomen. Soms vind ik dat hij doordraaft, zelfs een tikkeltje neerbuigend doet naar mensen die (nog) hun bedenkingen hebben bij aannames of hypotheses van de evolutiebiologie. Veel van wat hij aanneemt, is niet bewezen in de strikt wetenschappelijke betekenis van het woord en zijn boek zou volgens mij daarom prettiger leesbaar zijn als hij wat minder stellig zou zijn; hij zou dan nog hetzelfde kunnen beweren, daar niet van.

Een interessante hypothese vind ik die van de "memen", dat zijn een soort niet nader uitgewerkte informatiepakketjes, bijvoorbeeld die van de betekenis van een woord, maar in elke taal krijgt de meme (in dit voorbeeld de betekenis van het woord) een andere concrete uitdrukking. Memen werken als DNA, ze zijn dragers van menselijke cultuur en kunnen muteren. Net als in de gekozen citaten hierboven, speelt ook in de "memetische evolutie" de "cui bono vraag" steeds een bepalende rol.